یکی از عوامل اثرگذار در تدوین تاریخ شفاهی ایران مسئله ترس می باشد. زیرا رجال و شخصیت هایی که مورد مصاحبه قرار می گیرند همواره این خطر متوجه آنان است که با بیان گذشته خویش، آینده خود و بستگانشان را به خطر اندازند. طبق مصاحبه های دانشگاه هاروراد به وسیله آقای لاجوردی، برخی از چهره های مطرح بر این عقیده بوده اند که آنها به اندازه کافی دشمن دارند که با این مصاحبه ها به تعداد آنان نیفزایند. با توجه به طرح هایی که در آرشیو تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی انجام شده، مسئله ترس به عنوان یکی از مسائل اساسی بر پژوهش های شفاهی تأثیرگذار است. مثلاً در طرح تاریخ شفاهی شهریور 20 با افرادی که حوادث شهریور 20 را به خاطر داشتند مصاحبه ای انجام شد. عده ای به خاطر ترسی که داشتند حاضر به مصاحبه نشدند و عده ای هم حواس پرتی را بهانه کردند. در طرح تاریخ شفاهی پزشکی مشهد با حدود 25 نفر از پزشکان قدیمی مشهد بیش از 120 ساعت مصاحبه انجام شد. مصاحبه شوندگان زمانی که به وقایع انقلاب اسلامی می رسیدند ناخواسته صحبت نمی کردند و یا اینکه برخی از حقایق را نمی گفتند.
منبع:
غلامرضا آذری خاکستر، مقاله «مسائل اساسی در تاریخ شفاهی ایران»، ص 175.
چند راه حل:
- ایجاد ارتباط عاطفی، دوستانه و واقعی با گفت و گو شونده موجب می شود او راضی به گفت و گو شده و همه یا بخشی از خاطرات خود را در اختیار گفت و گو کننده قرار دهد.
- اطمینان دادن به عدم انتشار تا زمان مورد نظر مصاحبه شونده.
- توجیه فرد مبنی بر اهمیت بیان حقایق برای خدمت به کشور و آیندگان.
- اگر فوراً به اطلاعات او برای تکمیل یک تحقیق نیاز داشته باشیم می توان با آوردن حرف کوچک نام و نام خانوادگی آن مطلب را در تحقیق آورد.
همه این راه حل ها منوط به رعایت حقوق مصاحبه شونده به لحاظ اخلاقی است و نباید کاری کرد که مصاحبه شونده مجبور به ارائه مطالب شود.
کانال تلگرام ما: https://t.me/yadegarafarin
