عبدالمبین ابن حافظ، چمیتری گرو و سیوبهان وارینگتون
همکارانی از شرکای هاب BUET (بنگلادش) و دانشگاه های نورث آمبریا و نیوکاسل (بریتانیا) برای استفاده از تاریخ شفاهی و طیف وسیعی از روش های بصری برای کاوش و مستندسازی تجربیات زنان و مردان مسن تر در موضوع تغییرات محیطی در سانداربان بنگلادش همکاری کرده اند. محققان با زنان و مردان ساکن دو روستا (هورینخولا و غاتاخالی) واقع در کویرا یونیون، منطقه خولنا، جنوب غربی بنگلادش کار کردند. این دو روستا در نزدیکی منطقه ای از جنگل های حرا، آبراه ها و جزایر دلتای GBM هند و بنگلادش قرار گرفته اند. این دو روستا، خانه و وطن بسیاری از مردم آسیب دیده از عوامل طبیعی است. مردم با تهدیدات متعددی در سرزمین خود روزگار می گذرانند؛ به ویژه فرسایش سواحل رودخانه ها، افزایش شوری خاک و آب، و افزایش فراوانی و شدت طوفان ها. هدف این تحقیق پاسخ به این پرسش ها بود:
- چگونه مردم تغییرات محیطی را در طول زمان تجربه کرده اند و به آن واکنش نشان داده اند؟
- چگونه افراد، فراتر از معیشت با محیط خود در ارتباط بوده اند؟
- امیدها، نگرانی ها و پیشنهادات مردم برای آینده چیست؟
از نوامبر 2021، تیم بنگلادش و بریتانیا برای تشکیل 23 جلسه آموزش از راه دور (با استفاده از پلتفرم های Zoom و Miro) گرد هم آمدند. جلسات پس از هر بازدید پژوهشی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات، مورد استفاده قرار گرفت. این تیم همچنین در مورد رونویسی، ترجمه و مدیریت داده ها بحث کردند. اولین بازدید تحقیقاتی از جوامع در دسامبر 2021، دومین بازدید در ژانویه 2021 و سومین بازدید در می 2022 بود.
مصاحبه های تاریخ شفاهی
تیم بنگلادشی در مجموع 43 مصاحبه تاریخ شفاهی را ضبط کرد که هر یک بین یک تا یک و نیم ساعت طول کشید. محور مصاحبه، ثبت تجربیات افراد پیرامون سؤالات تعیین شده بود. روند رونویسی، اگرچه زمان بر بود، اما زمانی برای درگیر شدن مجدد با روایت های راوی به شمار می رفت. گوش دادن به مصاحبه ها به محققان کمک کرد تا سؤالات جدیدی را برای تحقیق شناسایی کنند.
پیاده روی، عکاسی و نقشه برداری
جلسات نقشه برداری شامل بازدید از محل، عکاسی، و ترسیم نقشه ها با گروه های جداگانه ای از زنان جوان و مردان جوان، و زنان مسن تر و مردان مسن تر انجام گرفت. ابتدا از شرکت‌کنندگان جوان‌تر خواسته شد نقشه‌ای از روستای خود را به شکل امروزی تهیه کنند و سپس با گروه‌هایی از شرکت‌کنندگان مسن‌تر برای تهیه نقشه روستا در زمان قدیم (حدود 30-40 سال پیش) کار شد. طبق گزارش اعضای تیم
شرکت کنندگان برای درک و احساس راحتی با این فعالیت های تحقیقاتی، به ویژه تولید نقشه ها، مدتی زمان صرف کردند. برای برخی، گرفتن خودکار و مداد در دست و ترسیم کمی دشوار بود، زیرا عادت به انجام این کار نداشتند، برخی دیگر فکر می کردند که ما از آنها خواسته ایم که نقشه های بسیار فنی ترسیم کنند. اما پس از مدتی، هم شرکت کنندگان جوان و هم بزرگتر وارد جریان فعالیت شدند و به طور کلی یک یا دو نفر را در گروه خود تعیین کردند تا روستاهای مربوطه خود را ترسیم و نقشه برداری کنند. پس از شروع، بحث های زیادی ایجاد شد که به صورت صوتی ضبط گردید. مردم از دیدن چنین نمایش‌های بصری واضحی از منطقه خود شگفت‌زده شدند و احساس غرور را می شد در صورت آنان دید.
اعضا از جلسه نقشه برداری انجام شده در روستای هورینخلا، به موارد قابل توجهی پی بردند، مانند اینکه در طول زمان، چقدر مساحت روستا کاهش یافته است و یا سطح زمین قابل کشت چقدر کاهش یافته است؟ کاهش تعداد درختان روستا چه اندازه بوده؟ پیدایش استخرهای جدید پرورش ماهی و میگو در این منطقه طی سالیان متمادی چه اثراتی داشته؟ و… این تغییرات توسط شرکت‌کنندگان در جلسه مصاحبه تاریخ شفاهی توصیف شد، اما نقشه‌های تولید شده توسط مردم محلی را می توان مهم ترین دستاورد این مطالعه محسوب کرد زیرا تصویری قوی برای محققان فراهم آورد تا درک کنند که یک مکان چقدر می‌تواند تغییر کند و چقدر می‌تواند بر زندگی مردم تأثیر بگذارد.
منابع:
عکس: محقق عبدالمنیم در حال ضبط مصاحبه تاریخ شفاهی با یک ماهیگیر در روستای هورینخلا در ماه می 2022.
https://livingdeltas.org/blog/oral-history-mapping-and-photography-in-the-bangladesh-sundarbans
🔹 «هسته فناور تاریخ پژوهان یادگارآفرین مستقر در دانشگاه فردوسی مشهد آمادگی اجرای طرح‌های تاریخ خانوادگی، تاریخ نهادها، مؤسسات، سازمان‌ها، صنایع، شهرها و روستاها و … را زیر نظر استادان رشته تاریخ دارد.»
